Hoá ra thắng thua trong bóng đá không chỉ là kĩ năng và chiến thuật mà dinh dưỡng cũng rất quan trọng

Bóng đá không chỉ còn là chuyện thắng thua trên sân đấu. Nếu bạn hỏi một chuyên gia dinh dưỡng thể thao, chuyện thắng thua còn bắt đầu từ trong tủ đồ ăn, thức uống của các cầu thủ. Để nhìn nhận rõ xu hướng này, hãy cùng xem sự phát triển của khoa học dinh dưỡng trong thể thao trong suốt những năm qua và điểm qua một vài cái tên đã thực sự dành được những ưu thế lớn nhờ sự chuẩn bị kĩ càng về chế độ ăn uống trong khi luyện tập hay vào ngày thi đấu chính thức.

Calories

Năng lượng mà cầu thủ cần tích luỹ cho 90 phút thi đấu chính thức được xác định rất lâu trước khi anh ta thực sự xỏ giày và bước ra sân thi đấu. Nó được đánh giá dựa trên một lĩnh vực dinh dưỡng gọi là năng lượng sinh học (nghiên cứu quá trình chuyển hoá năng lượng trong cơ thể sống - hay hiểu một cách đơn giản là cách các cầu thủ lấy calories từ thực phẩm họ ăn và chuyển hoá chúng thành năng lượng).

Một nghiên cứu từng được đăng tải trên tạp chí Journal of Strength and Conditioning Research đã thực hiện phân tích bữa ăn của các cầu thủ bóng đá chuyên nghiệp trong vòng một tuần và tìm ra rằng mặc dù ăn tới 2.831 calories trung bình mỗi ngày, các cầu thủ vẫn đối mặt với việc thiếu hụt năng lượng trung bình bởi lượng năng lượng sử dụng vượt quá lượng năng lượng thu nạp.

Đâu là lý do cho điều này? Không giống như các môn thể thao khác, bóng đá bao gồm nhiều chu trình lặp đi lặp lại nhưng gián đoạn các hoạt động vừa có cường độ cao vừa có cường độ thấp. Trong trận đấu, các cầu thủ có thể đi bộ, chạy nhẹ nhưng cũng có khi phải bứt tốc hết sức cộng thêm việc phải luyện tập năm ngày mỗi tuần và thi đấu vào cuối tuần khiến lượng năng lượng tiêu thụ là rất lớn.

Carbohydrates

Nhiều chuyên gia dinh dưỡng thể thao cho rằng carbohydrates là nguồn năng lượng chính của các cầu thủ. Điều này có nghĩa là trong chế độ ăn của các cầu thủ nên có nhiều thực phẩm giàu carbohydrates như pasta, ngũ cốc hay gạo, vì các thực phẩm này đảm bảo việc lưu trữ năng lượng trong cơ bắp một cách đầy đủ giúp các cầu thủ có thể liên tục hoạt động dưới cường độ cao.

Los Angeles Times từng đưa tin vào năm 2007 rằng hơn 40 năm trước đó, Dr. J. Robert Cade đã tạo ra loại đồ uống bổ sung carbohydrates đã “giúp đội tuyển bóng đá trường Đại học Florida hấp thụ đủ nước và tạo cảm hứng cho ngành công nghiệp đồ uống thể thao nhiều triệu USD.” Nó được xem là loại thực phẩm bổ sung cho thể thao đầu tiên. Nghiên cứu được thực hiện bởi Khoa Sức khoẻ Cộng đồng Đại học Toronto cũng phân tích tác động của 0,5 lít hợp chất đường được các cầu thủ uống 10 phút trước trận đấu và vào giờ nghỉ giữa giờ có tác động ra sao với khả năng hoạt động của họ. Kết quả là: Thực phẩm này làm chậm quá trình cạn kiệt năng lượng trong cơ bắp. Do đó, các cầu thủ sẽ lâu mệt mỏi hơn.

Theo một nghiên cứu bởi Viện Thực phẩm, Năng lượng và Sức khoẻ Con người tại Đại học Massey, New Zealand, điều này khiến các cầu thủ “duy trì kĩ năng và khả năng tăng tốc tốt hơn.” Cũng theo cơ quan này, một nghiên cứu cho thấy sau khi sử dụng công thức kết hợp electrolyte và carbohydrate, các cầu thủ ghi nhận mức giảm 3% trong khả năng sử dụng kĩ năng, cùng lúc con số này sẽ là 14% nếu không sử dụng. Điều này khiến các nhà khoa học kết luận “khả năng thi đấu trong bóng đá ghi nhận mức độ đi xuống của khả năng hoạt động trong 15 đến 30 phút cuối trận. Tuy nhiên, bổ sung thêm 52 gram carbohydrates trong luyện tập cho thấy xu hướng duy trì kĩ năng tốt hơn.”

Điều này giải thích tại sao khi bước vào 30 phút đá bù giờ hay đá luân lưu quyết định thắng thua, đội thắng không nhất thiết là đội có kĩ năng tốt hơn, mà có thể là đội có chế độ dinh dưỡng hợp lý hơn. Người cung cấp nước cho đội bóng lúc này trở thành thành viên quan trọng nhất và những gì chứa trong các chai nước có thể là thứ quyết định các cầu thủ sẽ mất 3% kĩ năng hay 14% kĩ năng.

Chất béo

Thế nhưng bằng cách nào đội bóng Na-uy Stromsgodset có thể lần đầu vô địch giải đấu quốc gia vào năm 2013 kể từ năm 1970 với chế độ ăn uống tránh carbohydrates? “Chất béo” là câu trả lời.

Điều này là bởi, theo một nghiên cứu trên Nutrition Focus New Zealand Limited, “những sự kiện khắc nghiệt thách thức giới hạn chịu đựng của con người đang tăng lên. Chúng cũng thách thức giới hạn của những gợi ý chế độ ăn uống hiện tại.” Các nhà khoa học kết luận rằng mặc dù chế độ ăn giàu carbohydrates từ lâu đã được sử dụng rộng rãi như một cách để duy trì năng lượng, “có nhiều trường hợp các cách tiếp cận dinh dưỡng khác lại mang đến lợi ích cao hơn.” Ví dụ, một nghiên cứu trên tạp chí Human Muscle Fatugue: Physiological Mechanisms dẫn lời các nhà khoa học cho rằng năng lượng cần thiết để duy trì hoạt động trong khoảng thời gian dài đến từ quá trình oxi hoá của hai nguồn năng lượng: glucose - carbohydrates - và a-xít béo chuỗi dài.

Trong đó axit béo chuỗi dài được cho là một nguồn năng lượng bền vững và hiệu quả bởi nó cung cấp “dự trữ năng lượng lớn nhất cho cơ thể” và có thể cung cấp đủ năng lượng duy trì trong vòng năm ngày. Chế độ ăn uống này phù hợp với các vận động viên marathon, vì thế có lẽ nó cũng phù hợp với các cầu thủ bóng đá với cường độ thi đấu thường chỉ là 90 phút.

Caffeine

Đến năm 2017, nhiều câu lạc bộ đã nghĩ xa hơn calories, carbohydrates hay chất béo để tìm đến một thứ mang lại cho họ nhiều lợi thế cạnh tranh hơn. Năm 2012, thứ đó chính là caffeine, theo những chia sẻ của Independent về chế độ dinh dưỡng của đội tuyển Anh tại World Cup năm đó. Rio Ferdinand thậm chí chia sẻ trên Twitter các nhân rằng caffeine lúc đó đã khá phổ biến trong bóng đá.

Nghiên cứu được thực hiện bởi Khoa Khoa học Thể thao và Luyện tập Đại học Luton chỉ rõ caffeine giảm khả năng nhận thức ra sự mệt mỏi bằng cách mô phỏng quá trình tạo ra beta-endorphin (được cho là có liên quan chặt chẽ đến khả năng giảm đau).

Củ dền

Sau chiến thắng lịch sử của Leicester City tại Ngoại hạng Anh năm 2016, BBC xuất bản một bài viết với tiêu đề: “Leicester City: Khoa học đằng sau danh hiệu vô địch.” Trong đó, nó nêu rõ đội bóng này “chịu ít chấn thương nhất” giải đấu. Bài báo ngoài ra còn tiết lộ rằng “theo các nhà khoa học tại Đại học Exeter, uống nước ép củ dền tăng khả năng bứt tốc và ra quyết định.”

Nghiên cứu trên Tạp chí Tâm lý học Ứng dụng Châu Âu cho biết “nước ép củ dền làm giảm đau nhức cơ bắp” và “tăng khả năng hoạt động của nam giới.”

Nhìn chung, với tất cả những nội dung nói trên, có thể bạn cũng đã nhận ra khoa học dinh dưỡng chính là thứ vũ khí bí mật của nhiều đội bóng. Từ Stromsgodset đến Leicester City, đội bóng chiến thắng có thể là những đội bóng dám thử, thích nghi và sẵn sàng cho những món đồ ăn, thức uống bổ trợ mới. Arsene Wenger từng chia sẻ: “Đồ ăn cũng giống dầu hoả. Nếu anh cho sai loại dầu hoả vào xe, nó sẽ không thể hoạt động nhanh được.”